هومینا صفارسوراخ بیضی باز (Patent Foramen Ovale یا PFO)
ممکن است تصور کنید که وجود یک سوراخ در بافت قلب می‌تواند مشکلات زیادی را به بار بیاورد. اما بهتر است بدانید که بیش از یک چهارم جمعیت جهان یک سوراخ اضافی در قلب خود دارند که این مسئله در اکثر این افراد تاثیر منفی بر روی سلامتی نمی‌گذارد. درواقع بیشتر این افراد اصلا از مشکل خود آگاه نیستند.
دو نوع سوراخ می‌تواند در بافت قلب وجود داشته باشد. یکی از آن‌ها نقص سپتوم دهلیزی (atrial septal defect یا ASD) و دیگری سوراخ بیضی باز (Patent Foramen Ovale یا PFO) نامیده میشود. اگرچه در هر دو بیماری، سوراخی در بافت بین دو حفره قلب (دهلیزها) وجود دارد، اما علت زمینه ای آن‌ها کاملا با هم متفاوت است. نقص سپتوم دهلیزی (ASD) در زمینه نقص تشکیل بافت سپتوم بین دهلیزی به وجود می‌آید و به این دلیل به عنوان یک “بیماری مادرزادی قلب” در نظر گرفته میشود (به این معنا که فرد با این اختلال به دنیا آمده است). به طور کلی یک سوراخ ناشی از ASD بزرگتر از یک سوراخ ناشی از PFO است. هرچه سوراخ بزرگتر باشد، احتمال علامتدار شدن فرد بیشتر میشود.
از طرف دیگر PFO تنها به دلیل عدم توانایی در بسته شدن سوراخ بیضی شکل بعد از تولد رخ می‌دهد. سوراخ بیضی حفره ای در دیواره‌ی بین دهلیز راست و چپ جنین انسان است. در دوران جنینی که ریه انسان عملکرد تنفسی ندارد، این حفره به خون اجازه می‌دهد تا ریه را دور بزند. در زمان تولد که ریه در معرض هوا قرار می‌گیرد و نوزاد اولین نفس را می‌کشد، سوراخ بیضی نیز شروع به بسته شدن می‌کند که در طی چند ماه ۷۵% آن کاملا بسته میشود. درصورتی که باز بماند به آن سوراخ بیضی باز یا Patent Foramen Ovale (PFO) گفته میشود. نشت خون از دهلیز راست به چپ برای اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، مشکلی ایجاد نمی‌کند. ولی اگر خون حاوی لخته باشد ممکن است در فرد عوارضی ایجاد کند.
در رگ‌های ما دائما لخته خون تشکیل میشود. این لخته های کوچک و چند میلیمتری همراه خون سراسر بدن به وریدهای اجوف فوقانی و تحتانی و سپس به دهلیز راست و بطن راست می‌ریزند. پس از آن به ریه ها پمپ می‌شوند. این لخته های کوچک خون (ترومبوز وریدی) توسط مویرگ‌های ریز ریوی فیلتر شده و از جریان خون حذف می‌شوند و درنهایت خون حاوی اکسیژن بالا به دهلیز و بطن چپ وارد میشود. بطن چپ خون را به عروق سراسر بدن پمپ می‌کند تا اکسیژن و مواد غذایی در اختیار سلول‌های بدن قرار بگیرد. بنابراین ریه‌های ما به‌طور معمول می‌توانند این لخته‌های ریز را فیلتر کنند ولی یک لخته ۲ میلیمتری کوچک در مغز ممکن است مشکلات اساسی ایجاد کند. این مساله زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مبتلا به ASD یا PFO باشد.
|
PFO درواقع باعث ایجاد سکته مغزی نمی‌شود ولی مسیری را فراهم می‌کند که از طریق آن یک لخته می‌تواند بدون عبور از ریه وارد جریان خون عموی( سیستمیک) شود. در این حالت اگر لخته خون به مغز برود، ممکن است باعث ایجاد سکته مغزی و یا حمله ایسکمی گذرا یا (TIA) بشود. از نظر آماری احتمال وقوع این اتفاق کم است اما غیرممکن نیست. |
چطور از بیماری خود اطلاع یابیم؟
تشخیص PFO معمولا آسان نیست و این اختلال اغلب چیزی نیست که به طور روتین مورد ارزیابی قرار گیرد، مگر این‌که بیمار علائمی مانند میگرن شدید، TIA یا سکته مغزی داشته باشد. شیوع PFO در جمعیت عادی جامعه ۲۵% است اما در بیمارانی که سکته مغزی با علت نامشخص (کریپتوژنیک استروک) داشته اند، این میزان به حدود ۴۰ تا ۵۰% افزایش پیدا می‌کند؛ خصوصا افرادی که قبل از ۵۵ سالگی سکته کرده‌اند. در بعضی موارد PFO با بیماری‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation) همراه میشود که دراین موارد ریسک سکته مغزی افزایش می‌یابد.
به افرادی که سکته مغزی بدون علت مشخص را تجربه کرده اند، توصیه به بررسی از جهت PFO میشود. علل زیادی می‌تواند منجر به سکته مغزی شود که یکی از آن‌ها PFO است. PFO با اکوکاردیوگرافی (اکوی قلبی) تشخیص داده میشود. در این روش با استفاده از سونوگرافی تصویری از قلب تهیه میشود.
برای درمان چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
اکثر مبتلایان به هیچ درمانی نیاز ندارند. بیماران علامتدار بسته به شرایط با آسپرین، وارفارین یا بستن سوراخ توسط کتتر درمان می‌شوند.
داروها سوراخ را نمی‌بندند؛ بنابراین هدف از درمان دارویی جلوگیری از تشکیل لخته در قدم اول است. تنها جراحی قلب باز و یا تعبیه تهاجمی وسایل مسدودکننده closure device توسط کتتر از راه ورید کشاله ران می‌تواند سوراخ را ببندد. تا همین اواخر هیچ دستگاه تایید شده ای برای بستن سوراخ PFO وجود نداشت ولی مراجع علمی اخیرا دستگاهی را برای بیمارانی که سکته کرده‌اند و احتمال می‌رود درزمینه‌ی PFO باشد، تایید کرده است که خطر سکته مجدد در آینده را کاهش می‌دهد.
استاد ناظر: دکتر علی واشقانی فراهانی
دکتر محمدحسین مرادی
سیدمهدی زارع زاده
مهدی احمدی
دکتر پریسا فیروزبخش
دکتر دانش سلطانی
دکتر نادیا زندی
محمدمهدی ظهوری
عاطفه احمدی
حمیده عظیمی
نوید احمدی
نگین رحیمی
دکتر فاطمه گرگانی
اضافه کردن نظر