منیر اخلاقیبا گسترش استفاده از سامانه‌های آنلاین سفارش غذا (OFDS)، الگوهای خرید غذای خارج از خانه در حال تغییر است. شواهد نشان می‌دهد که این سامانه‌ها اغلب غذاهای پرکالری و کم‌ارزش تغذیه‌ای را ترویج می‌کنند که مصرف مداوم آن‌ها منجر به پیامدهای منفی سلامت در سطح جامعه، مانند اضافه وزن و چاقی می‌شود. در این میان، توجه به سفارش آنلاین غذای سالم به عنوان راهکاری مؤثر برای مقابله با این روند اهمیت یافته است.
مطالعه‌ای در استرالیا به بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب غذا از طریق سامانه‌های آنلاین سفارش غذا و راهکارهای پیشنهادی برای حمایت از انتخاب‌های سالم‌تر پرداخت. نتایج نشان داد که عوامل فردی (مانند استرس، خستگی و تمایل به راحتی)، عوامل اجتماعی (مانند نقش خانواده) و عوامل محیطی (مانند تکنیک‌های بازاریابی، قیمت و دسترسی) در تصمیم‌گیری کاربران تأثیرگذار هستند. از نظر شرکت‌کنندگان، گزینه‌های مربوط به سفارش آنلاین غذای سالم در این سامانه‌ها، اغلب کمتر در دسترس، گران‌تر و از نظر ظاهری کمتر جذاب هستند. برای بهبود سفارش‌های غذایی سالم‌تر، پیشنهادهایی همچون قرار دادن گزینه‌های سالم به عنوان پیش‌فرض، همکاری با رستوران‌های سلامت‌محور، ارائه تخفیف و مشوق برای غذاهای سالم و استفاده از برچسب‌گذاری سلامت (مانند رتبه‌بندی ستاره‌ای) مطرح شد. پیاده‌سازی این اقدامات در سطح صنعت و با پشتیبانی سیاست‌گذاری دولتی می‌تواند به ایجاد یک محیط غذایی دیجیتال سالم‌تر و برابرتر کمک کند.
رشد سامانه‌های دیجیتال و تغییر در الگوهای مصرف غذا
شیوع خرید وعده‌های غذایی تهیه شده در خارج از خانه به دلیل ساختارهای جدید خرید و فروش غذا مانند سامانه‌های آنلاین سفارش غذا (OFDS) Online Food Delivery Service در سراسر جهان رو به افزایش است. شواهد نشان می‌دهد که این سامانه‌ها عمدتاً غذاهایی با کالری بالا و ارزش غذایی پایین را ترویج می‌کنند که منجر به پیامدهای نامطلوب سلامت در سطح جامعه می‌شود. مصرف مداوم این نوع غذاها که اغلب حاوی مقادیر زیادی قند، نمک و چربی هستند، با اضافه وزن و چاقی مرتبط است.
از این رو، در مطالعه ای که توسط پژوهشگران استرالیایی انجام شد، عوامل مؤثر بر انتخاب غذا در سامانه‌های آنلاین و دیدگاه کاربران نسبت به اقداماتی که می‌تواند از سفارش آنلاین غذای سالم در این سامانه‌ها حمایت کند، مورد بررسی قرار گرفت.
عوامل تأثیرگذار بر سفارش آنلاین غذای سالم در فضای دیجیتال
سامانه‌های آنلاین سفارش غذا (OFDS) سامانه‌هایی هستند که نقش واسطه را در میان مشتریان و فروشگاه‌های مواد غذایی ایفا می‌کنند. آن‌ها به کاربران امکان می‌دهند تا به راحتی و به سرعت سفارش غذا را به صورت آنلاین انجام دهند. استفاده از این سامانه‌ها در سطح جهانی به سرعت در حال افزایش است. سامانه‌های آنلاین سفارش غذا از تکنیک‌های بازاریابی مختلف، مانند تبلیغات قیمت و پیشنهادهای انحصاری برای اعضا، به ویژه با هدف قرار دادن جوانان، برای حفظ و افزایش جذب کاربران خود بهره می‌برند.
عوامل مختلف فردی، اجتماعی و محیطی بر انتخاب غذا در این سامانه‌ها تاثیر می‌گذارند و می‌توانند هم در تعیین وضعیت سلامت فرد و هم در گرایش کاربران به سفارش آنلاین غذای سالم یا ناسالم نقش داشته باشند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
انگیزه برای جستجوی غذای راحت
استرس‌های روزمره در کار و زندگی اغلب باعث احساس خستگی و بی‌حوصلگی می‌شوند. این احساسات، میل افراد به غذا را افزایش می‌دهند و آن‌ها را به خرید غذا از طریق سامانه‌های آنلاین سفارش غذا، ترغیب می‌کنند. کاربران این سامانه‌ها، انتخاب گزینه‌های غذایی راحت (معمولاً غذای کمتر سالم) را به عنوان “درمان یا پاداش” برای کاهش استرس‌های روزانه در نظر می‌گیرند.
-
نقش زمان و هزینه
بسیاری از افراد پس از یک روز طولانی و پرمشغله، خرید غذای ارزان‌قیمت را جایگزینی بهتر نسبت به صرف زمان، تلاش و هزینه برای تهیه غذای خانگی و نظافت پس از آن می‌دانند. هزینه غذای راحت در سامانه‌های آنلاین سفارش غذا در برخی موارد با غذاهای خانگی قابل مقایسه است.
-
تأثیر خانواده
سفارش آنلاین غذا، راهی آسان برای پایان دادن به یک روز پرمشغله و صرف زمان بیشتر با اعضای خانواده است.
-
تأثیر تبلیغات بر سفارش آنلاین غذای سالم
حضور قوی تکنیک‌های بازاریابی غذا، از جمله تبلیغات مرتبط با هزینه (پاداش‌های وفاداری و پیشنهادهای تخفیف روی اقلام غذایی)، رتبه‌بندی‌ها، تصاویر جذاب و هزینه‌های پایین ارسال بر تصمیم‌گیری خرید غذا از سامانه‌های آنلاین سفارش غذا تأثیر دارند.
اقدامات راهبردی برای ترویج سفارش آنلاین غذای سالم
برای بهبود سفارش آنلاین غذای سالم در سامانه‌های دیجیتال، اتخاذ رویکردی چندجانبه که شامل اقدامات در سطوح صنعت و سیاست‌گذاری باشد، ضروری است. یافته‌های مطالعه نشان داد که شرکت‌کنندگان به شدت تحت تأثیر تکنیک‌های بازاریابی تهاجمی قرار دارند. این تکنیک‌ها عمدتاً غذاهای ناسالم را از طریق تخفیف‌ها و پاداش‌ها تبلیغ می‌کنند، و منجر به تقویت عادات غذایی ناسالم می‌شوند. در مقابل، گزینه‌های غذایی سالم در این سامانه‌ها اغلب با محدودیت در دسترس بودن، قیمت بالاتر و جذابیت کمتر مواجه‌اند، که انتخاب آن‌ها را برای مصرف‌کنندگان دشوار می‌سازد. برای مقابله با این روند، اقدامات زیر در راستای ترویج سفارش آنلاین غذای سالم پیشنهاد شده‌اند:
- تنظیم گزینه‌های غذایی سالم‌تر به عنوان پیش‌فرض
- مشارکت با رستوران‌هایی که سلامت را بر سود ترجیح می‌دهند
- ارائه مشوق‌های مالی مانند تخفیف، جوایز و تحویل رایگان برای گزینه‌های غذایی سالم‌تر
- استفاده از برچسب‌گذاری رنگی یا رتبه‌بندی ستاره‌ای برای نمایش میزان سلامت غذا
اجرای این تغییرات سیستماتیک، نه تنها انتخاب غذاهای سالم‌تر را برای کاربران تسهیل می‌کند، بلکه زمینه‌ای عادلانه‌تر در محیط غذایی دیجیتال فراهم می‌آورد.
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که انتخاب غذا در سامانه‌های آنلاین سفارش غذا (OFDS) تصمیمی پیچیده است و عوامل مختلفی بر آن تأثیر می‌گذارند. برای افزایش دسترسی، تنوع و جذابیت گزینه‌های غذایی سالم در این سامانه‌ها و گسترش سفارش آنلاین غذای سالم، انجام اقدامات مؤثر ضروری است.
مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷
https://link.springer.com/article/10.1186/s12889-025-22839-5
دکتر محمدحسین مرادی
ابوالفضل جبرئیلی جلودار
شیما فرج پور
فربد زاهدی تجریشی
نوید احمدی
احمدرضا واشقانی فراهانی
دکتر ابوالحسنی
دکتر بهزاد خلفی
محمدمهدی بخشائی
اضافه کردن نظر