اثر خواب بر عملکرد مغز سالمندان

اثر خواب بر عملکرد مغز سالمندان

خواب بر سلامت کلی، از جمله هورمون‌ها و سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد. فرآیندهای عصبی که در طول خواب اتفاق می افتد تأثیر عمیقی بر سلامت مغز دارند و در نتیجه بر خلق و خوی، سطح انرژی و آمادگی شناختی تأثیر می‌گذارند. مطالعات متعدد نشان داده است که تغییرات ساختاری و فیزیولوژیکی که در طول خواب در مغز اتفاق می افتد، باعث افزایش ظرفیت یادگیری جدید، تثبیت  خاطرات و یادگیری های شکل گرفته  در طول روز می‌شود. خواب باعث تقویت و تثبیت تجارب و ایده‌ها می‌شود و نقش مهمی در حافظه ایفا می‌کند.نشان داده شده است، توجه، توانایی حل مسئله و خلاقیت را افزایش می‌دهد.

مراحل مختلف خواب با انواع مختلف یادگیری مرتبط هستند؛

در طول هر شب، خواب در دو دوره متفاوت در سراسر شب اتفاق می افتد. دوره با حرکات سریع چشم (REM “Rapid Eye Movement”) و دوره بدون حرکات سریع چشم (NREM “Non Rapid Eye Movement”) که خود به سه تا چهار مرحله تقسیم می شود، است. در دوره با حرکت سریع چشم (REM) رؤیا اتفاق می افتد. این مرحله از خواب با حرکات فعال چشم و شل شدن بدن همراه است، بنابراین یک فرد به خواب رفته و از انجا که بدن او شل است از هیجانات رؤیا دیدن محافظت می‌شود. در طول REM فعاليت در لیمبیک(از ساختارهای مغز که در یادگیری نقش دارد ) افزايش می‌یابد، در حالي که در سيستم مغز قدامی(بخش جلویی) که در تفکر تحليلی دخالت دارد، فعاليت کمتری وجود دارد. REM نقش محوری در حافظه و سایر عملکردهای شناختی ایفا می‌کند. مراحل دیگر خواب نیز در شکل گیری حافظه نقش دارد. به عنوان مثال، در مرحله موج آهسته که از مراحل NREM می باشد، یادگیری مهارت‌های حرکتی از جمله فعالیت‌هایی مانند بازی کردن یا کار با یک ابزار یا صفحه کلید اتفاق می افتد.

تغییر ریتم شبانه روزی و اختلالات خواب در دوران سالمندی شایع است؛

هنگامی که مسن‌تر می‌شویم، تمایل داریم زودتر به رختخواب برویم و بخوابیم. این تغییر در ساعت شروع خواب ممکن است با صبح زود بیدار شدن همراه باشد. REM و مرحله موج آهسته NREM در سالمندان کاهش می یابدو این کاهش تدریجی از تثبیت حافظه در این افراد جلوگیری می‌کند. علاوه بر تغییرات در چرخه‌های خواب، افراد مسن به طور شایع با اختلالات خواب آسیب‌های زیادی را متحمل می‌شوند. از موارد شایع اختلال خواب در سالمندان “آپنه خواب” است که  که با خروپف شدید، وقفه تنفسی در هنگام خواب و خستگی روزانه مشخص می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که در بیماران مبتلا به آپنه خواب، آمیلوئید که یک پروتئین مرتبط با بیماری آلزایمر است ، افزایش می‌یابد. خواب ضعیف رسوب آمیلوئید را افزایش می‌دهد و این رسوب به نوبه خود، کیفیت خواب را به خطر می‌اندازد. در واقع افراد مبتلا به بیماری آلزایمر مستعد ابتلا به مشکلات خواب از جمله بی خوابی در شب و خواب بیش از حد در طول روز هستند.

استاد ناظر: دکتر بدرخواهان

مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷