آشنایی با انواع دستگاه های فشارسنج

انواع وسایل اندازه گیری فشارخون

دستگاه های فشارسنج به دو روش کلی فشارخون را اندازه گیری می کنند:

الف: شنیداری یا سمعی (۲ نوع دارد: دستگاه فشارسنج جیوه ای-دستگاه فشارسنج عقربه ای)

ب: دیجیتالی (۲ نوع دارد: دستگاه فشارسنج نمایشگر دیجیتالی بازویی–دستگاه فشارسنج نمایشگر دیجیتالی خودکار انگشتی یا مچی)

توصیف دستگاه فشارسنج جیوه ای

دراين دستگاه، يك مانومتر از نوع جیوه ای وجود دارد. این مانومتر دارای یک محفظه فلزي، صفحه مدرج(درجه بندی شده) عمودي كه بر حسب ميليمتر جيوه (با فاصله ۱۰ ميليمتر جيوه( درجه بندي شده و يك لوله شيشه اي كه انتهاي آن حاوي مخزن جيوه است، وجود دارد. مقدار فشار در بازوبند يا فشارخون را مي توان از عددي كه در صفحه مدرج هم سطح جيوه در لوله جیوه ای قرار مي گيرد، تعيين كرد.

جیوه در مخزن جيوه و در یک فضاي محکم قرار دارد. اين مخزن كه در انتهاي دستگاه و داخل لوله شيشه اي قرار دارد، داراي يك پيچ تنظيم است كه ورود و خروج جيوه به داخل لوله شيشه اي را تنظيم مي كند. قبل از اندازه گيري فشارخون، پيچ مخزن بايد باز شود تا اجازه دهد جيوه به درون لوله راه يابد.

در صورتي كه پيچ مخزن جيوه باز باشد و در زماني كه هيچ فشاري وجود ندارد، سطح جيوه در لوله بايد بر روي صفر باشد؛ اما با باد كردن کاف و تغيير فشار در كيسه هوا، جيوه به درون لوله راه يافته و در طول لوله به سمت بالا حركت مي كند و بالعکس  با تخليه هواي كيسه، سطح جيوه در لوله به سمت پايين حركت مي كند. پس از خاتمه اندازه گيري، لازم است دستگاه را كج نمود تا جيوه درون لوله به سمت مخزن هدايت شود و سپس پيچ مخزن را بست تا در زماني كه از دستگاه استفاده نمي شود، جيوه در لوله باقي نماند يا حركت نكند.

در اندازه گيري فشارخون با دستگاه فشارسنج جيوه اي، باید موارد زير را رعايت كرد:

• مانومتر نباید بیشتر از ۹۰-۱۰۰ سانتیمتر از اندازه گيرنده فشارخون فاصله داشته باشد، تا به راحتی بتوان اعداد را خواند.
• ستون جیوه باید عمودی و هم سطح چشم قرار گیرد. در دستگاه هاي مدل ایستاده به راحتی مي توان با قد گيرنده فشارخون، آن را تنظیم کرد.
• مانومتر جیوه ای درجه بندی عمودی دارد كه چون سطح جيوه به صورت هلالي در لوله قرار مي گيرد سبب ايجاد خطا مي شود، مگر اینکه چشم نزدیک به سطح هلالي جیوه باشد. براي خواندن مقدار فشارخون بايد بالاترين نقطه هلال جيوه در ستون يا لوله شيشه اي را در نظر گرفت.

توصیف دستگاه فشارسنج عقربه ای

در اين دستگاه یک مانومتر از نوع عقربه اي وجود دارد. این مانومتر داراي يك صفحه مدرج(درجه بندی شده) دايره اي كه بر حسب ميليمتر جيوه  )با فاصله ۱۰ ميليمتر جيوه(  درجه بندي شده و يك عقربه گردان است كه با تغيير فشار در كيسه هوا حركت مي كند. تغيير فشار در كيسه هوا با حركت عقربه نشان داده می شود و مي توان مقدار فشار را با نگاه به محل تماس عقربه و درجه تعيين كرد.

در زماني كه هيچ فشاري وجود ندارد عقربه در روي صفحه بايد بر روي درجه صفر باشد. با باد کردن کاف و تغيير فشار در كيسه هوا عقربه در جهت عقربه هاي ساعت يا عكس آن حركت مي كند. درجه بندی عقربه ای ترکیبی از اعداد و بخش های عمودی و افقی است و باید مستقیم با چشم در یک خط عمود بر مرکز صفحه درجات، به آن نگاه كرد.

ضربه ها و تکان های سخت در استفاده روزانه بر روی دقت فشارسنج عقربه ای  اثر مي گذارند و در طول زمان دقت خود را از دست مي دهند و معمولاً به طور كاذب سبب خواندن مقدار كمتر فشارخون و در نتيجه برآورد کمتر فشارخون فرد مي شوند. بنابراین، این نوع دستگاه ها نسبت به دستگاه های جیوه ای  دقت كمتري دارند.

توصیف دستگاه فشارسنج نمایشگر دیجیتالی بازویی

در این دستگاه یک مانومتر دیجیتالی به همراه نمایشگر دیجیتالی وجود دارد. یک بازوبند حاوي كيسه هوا و يك لوله لاستيكي  که از آن خارج مي شود، به مانيتور (نمايشگر) ديجيتالي وصل می شود. مقدار فشارخون بر روی يك صفحه کوچک به صورت دو عدد نمايان مي شود. در اين نوع فشارسنج نيازی به استفاده از گوشي نيست.

نمایشگر دیجیتالی یا پمپ هوای دستی و یا پمپ هوای خودکار دارد.

در نوع پمپ هوای خودكار، كيسه هوا بدون استفاده از پمپ، تنها با فشار بر يك دكمه، باد و تخلیه مي شود.

توصیف دستگاه فشارسنج با نمایشگر دیجیتالی انگشتی یا مچی

دراين نوع دستگاه یک مانومتر دیجیتالی به همراه یک نمایشگر دیجیتالی وجود دارد. به جای بازوبند ازمچ بند و يا انگشت بند استفاده مي شود. مقدار فشارخون بر روی يك صفحه کوچک به صورت دو عدد نمايان مي شود. در اين نوع فشارسنج نيازی به استفاده از گوشي نيست.

در اندازه گیری فشارخون با فشارسنج نمایشگر دیجیتالی انگشتی یا مچی باید موارد زیر را رعایت کنید:

• روش اندازه گیری فشارخون با کاف مچی، در افراد بسیار چاق و افراد دارای ورم لنفی (با سابقه سرطان سینه) که کاف بازویی مناسب برایشان وجود ندارد، ترجیح داده می شود.
• در صورت آویزان بودن دست حین اندازه گیری فشار، فشار مچی از فشار بازویی بیشتر خواهد بود.
• مچ دست باید در سطح قلب قرار گیرد.

مزايا و معايب فشارسنج های عقربه ای و جيوه اي

• یکی از مزایای فشارسنج عقربه ای نسبت به جیوه ای این است که به راحتی از محلی به محل دیگر قابل حمل است. فشارسنج جیوه ای نسبت به حرکت و جابجایی حساس تر می باشد و احتمال شکستن لوله شیشه ای و نشت جیوه وجود دارد.
• نمایشگر عقربه ای از نمایشگر الکترونیکی ارزانتر است اما به راحتی آسیب می بیند و دقت آن کم می شود.
• فشارسنج جیوه ای یا عقربه ای برای افراد دارای نقص شنوائی مناسب نیست، چون باید از طریق گوشی به صدای ضربان قلب گوش دهند.
• فشارسنج جیوه ای به علت خطرات جیوه کمتر استفاده می شود.
• فشارسنج عقربه ای نسبت به فشارسنج جیوه ای، دقت کمتری دارد.

مزایا و معایب فشارسنج های با نمایشگر دیجیتالی

• به علت کمتر مصرف کردن فشارسنج جیوه ای، فشارسنج های با نمایشگر دیجیتالی در آینده رواج می یابند.
• بسیاری از خطاهای مربوط به اندازه گیری فشارخون که می تواند توسط انسان(گیرنده فشارخون) ایجاد شود، حذف می گردد.
• برای خودپایشی و اندازه گیری فشارخون توسط خود فرد، بسیار راحت می باشد و به راحتی عدد فشارخون خوانده می شود.
• برای افراد با نقص شنوائی مناسب است، چون نیاز به گوشی ندارد.
• برخی از آنها تعداد ضربان قلب را هم نمایش می دهند.
• بسیاری از آنها گران هستند.
• فشارسنج های ديجيتالي كه از طریق انگشت يا مچ فشارخون را اندازه مي گیرند، دقت زيادي در اندازه گيري ندارند. دستگاه هاي انگشتي بسیار به وضعیت و دمای بدن و انقباض عروق محيطي در انگشت، حساس هستند
• نیاز به باتری دارد.
• برخی از آنها فقط برای استفاده در بازوی چپ طراحی شده اند.

نتیجه گیری:
جهت سنجش فشارخون از طریق شنیداری یا سمعی از دو نوع دستگاه فشارسنج جیوه ای و فشارسنج عقربه ای می توان استفاده کرد که، از این بین فشارسنج جیوه ای دقت بیشتری دارد و جهت سنجش فشارخون از طریق دیجیتالی، از دو نوع دستگاه فشارسنج با نمایشگر دیجیتالی بازویی یا فشارسنج با نمایشگردیجیتالی مچی می توان استفاده کرد، که از بین فشارسنج با نمایشگر دیجیتالی بازویی دقت بیشتری دارد.

استاد ناظر:

دکتر هاله اشرف

مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷