فشار خون،
بیماری کشنده‌ بی‌سر و صدا

فشار خون، بیماری کشنده‌ بی‌سر و صدا

فشار خون بالا ، شایعترین بیماری عروقی است . فشار خون‌ بالا گاهی‌ “کشنده‌ بی‌سر و صدا” نامیده‌ می‌شود زیرا تا مراحل‌ انتهایی‌ اکثراً هیچ‌ علامتی‌ ندارد و این امکان وجود دارد که فرد بدون داشتن هیچ علائمی سال های سال مبتلا به فشار خون بالا باشد و تا زمانی که یکی از عوارض آن مانند سکته قلبی یا مغزی بروز نکند، فرد از بیماری خود اطلاع پیدا نکند.

لذا آشنایی با علایم،  شرایط غربالگری و روش کنترل این بیماری بسیار اهمیت دارد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

فشار خون چیست؟

سرخرگها خون را از قلب به دیگر نقاط بدن می‌رسانند. برای آنکه خون بتواند در این عروق به جریان در آید، نیاز به فشار مناسبی دارد. این فشار جریان خون در سرخرگهای بدن یعنی فشاری که در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می‌شود، فشار خون نام دارد. فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ می شود و مقدار مقاومت ایجاد شده در برابر جریان خون توسط شریان ها  تعریف می شود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریان ها باریک تر و تنگ تر باشند فشار خون بالاتر خواهد بود. گرچه همه افراد برای زنده ماندن نیاز به فشار خون دارند به اصطلاح به فشار خون بالا، فشار خون (هیپرتانسیون) گفته می شود.

فشار خون طبیعی چقدر است و چه مقدار فشار خون را فشار خون بالا می نامند؟

فشار خون به کمک دو عدد اندازه گیری و بیان می شود. واحد اندازه گیری فشار خون میلی متر یا سانتی متر جیوه می باشد. به عنوان مثال گفته می شود که “فشار خون ۱۲۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه ″ یا “فشار خون ۱۲ روی ۸ سانتی متر جیوه “. عدد اول فشار خون سیستولیک است که نشان دهنده ی حداکثر فشار خونی است که بر اثر ضربان قلب در شریان ها به وجود می آید. عدد دوم فشار خون دیاستولیک است که نشان دهنده ی حداقل فشار خون موجود در شریان هاست و زمانی را نشان می دهد که قلب در حال استراحت و پر شدن مجدد است. فشار خون طبیعی برابر با ۱۲۰ روی ۸۰ میلی متر جیوه. است. توجه‌ داشته‌ باشید که‌ فشار خون‌ بطور طبیعی‌ در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا می‌رود، اما فردی‌ که‌ دچار بیماری‌ فشار خون‌ بالا است‌، به‌ هنگام‌ استراحت‌ نیز فشار خونش‌ بالاتر از حد طبیعی‌ است. اما به طور کلی افراد بالغی که به طور مداوم فشار خون سیستولیک آنها بالای ۱۴۰ میلی متر جیوه و یا فشار خون دیاستولیک آنها بالای ۹۰ میلی متر جیوه باشد مبتلا به فشار خون هستند و نیاز دارند که برای کاهش فشار خون خود تحت درمان قرار گیرند. فشار خون در محدوده ۱۲۰-۱۴۰/۸۰-۹۰ میلی متر جیوه پره هایپرتنشن گفته می شود. شیوع پره هایپرتنشن بین ۴۹-۳۰ درصد گزارش شده است و این افراد نسبت به گروه دارای فشارخون طبیعی، وزن، قند خون و چربی خون بالاتری دارند. مطالعات مختلفی نیز به رابطه بین پره هایپرتنشن با بیماریهای قلبی عروقی و بیماریهای مزمن کلیوی اشاره کرده اند.

اپیدمیولوژی بیماری:

از لحاظ اپیدمیولوژی فشار خون بالا ، شایعترین بیماری عروقی است (درمردان شایعتراست )، از هر ده مرد ، چهار نفر و از هر ده زن ، سه زن دچار فشار خون بالا هستند.۶ درصد جامعه دچارافزایش فشارخون هستند. فشار خون از مهمترين عوامل خطر بروز بيماري هاي قلبي عروقي، شايعترين عامل بروز نارسايي قلبي و سكته مغزي در بسياري از كشورها و شايعترين عامل ايجاد نارسايي كليوي می باشد.  بااين حال بیشترافرادمبتلابه این بیماری ، ازبیماری خودبی اطلاع هستندو هنوز در حدود یک سوم از بيماراني كه فشار خون بالا دارند، تحت درمان نمی‌باشند و فشار خون در بيشتر آنهايي كه درمان مي شوند نيز هنوز درحد مطلوب كنترل نشده است و سلامتی آنان در معرض خطر است.

علل فشار خون بالا

دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:
فشار خون اولیه: در ۹۰ تا ۹۵ درصد از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا، علت مشخصی وجود ندارد. این نوع فشار خون را فشار خون اولیه می نامند که به صورت تدریجی بعد از چندین سال به وجود می آید.
فشار خون ثانویه: در ۵ تا ۱۰ درصد درصد باقی مانده یک علت زمینه ای باعث بروز فشار خون می شود که در این حالت به آن “فشار خون ثانویه” گفته می شود، که معمولا نسبت به نوع اولیه، فشار خون شدیدتری را سبب می شود.

برخی از علل فشار خون ثانویه عبارتند از:
مشکلات کلیوی
بیماری در عروق خونی کلیه ها
مصرف بیش از حد الکل
اختلالات هورمونی
تومور غدد درون ریز

داروهای خاصی مانند داروهای جلوگیری از بارداری، داروهای ضد احتقان، استروییدها، بعضی‌ از انواع‌ داروهای‌ مهارکننده‌ اشتها، داروهای مُسکنی که به صورت آزاد فروخته می شوند و برخی داروهای تجویزی دیگر

داروهای غیر قانونی مانند کوکایین و آمفتامین.

عوامل خطر افزایش دهنده  ابتلا به فشار خون بالا چه چیزهایی هستند؟

علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی برخی عوامل فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می کنند. برخی از آن ها را شما نمی توانید کنترل کنید. فاکتورهای خطر این بیماری عبارت هستند از:

* سن: با افزایش سن، به دلیل کاهش خاصیت ارتجاعی شریان ها، احتمال ابتلا به فشار خون بالا بیشتر می شود. لذا سن افراد یک فاکتور اساسی برای تعیین بالا بودن فشار خون افراد محسوب می شود. خطر فشار خون بالا با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. در اوایل سن میانسالی فشار خون بالا در مردان معمول است. در زنان نیز این بیماری بعد از یائسگی معمول می شود.
جنس: در سنین پایین، تفاوت فشار خون بین زن و مرد ناچیز است، ولی در سنین بلوغ، فشار خون مردان در سطح بالاتري است. با افزایش سن و در حدو د ۵۰ سالگی به بالا ، این تفاوت دوباره کاهش یافته و حتی معکوس می شود، یعنی سطح فشار خون در خانمها افزایش می یابد. این تغییر یا به علت تحولاتی است که بعد از یائسگی در خانمها رخ می دهد و یا به مرگ هاي زودرس مردان میانسال و مبتلا به فشار خون بالا مربوط است.
* نژاد: درسیاه پوستان سن بروز پائین تر و عوارض جدی فشار خون بالا نیز بیشتر است .

* شرایط اقتصادی اجتماعی: در کشورهایی که مرحلۀ انتقال اقتصادي و تغییرات اپیدمیولوژیکی را گذرانده اند در گروههاي اجتماعی اقتصادي پایین تر، سطح فشار خون بالاتر بوده و احتمال بروز فشارخون بالا در آنها بیشتر است ، ولی در کشورهایی که در حال انتقال یا قبل از مرحلۀ انتقا ل اقتصادي و اپیدمیولوژیکی هستند، درگروه هاي اجتماعی اقتصادي بالاتر، سطح فشار خون بیشتر است.

* سابقه خانوادگی و وراثت: سابقه خانوادگی در بستگان درجه خطر را افزایش می دهد.

دیگر عوامل خطر فشار خون بالا که قابل کنترل هستند، عبارتند از:

* چاقی یا اضافه وزن: با افزایش وزن خطر فشارخون بالا ۲-۶ برابر افزایش می یابد. هرچه فردی بیشتر دچار اضافه وزن باشد، به خون بیشتری برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت های بدن نیاز دارد و هنگامی که حجم خون گردشی در رگ ها افزایش یابد فشار وارده بر دیواره های عروقی نیز افزایش می یابد.

* عدم تحرک: در افرادی که وزن طبیعی دارند ولی فعالیت بدنی کمی دارند خطر پرفشاری خون ۲۰ تا ۵۰ درصد بیشتر است.
* استعمال دخانیات: نه تنها استعمال دخانیات بلافاصله پس از مصرف به صورت موقتی فشار خون را بالا می برد بلکه مواد شیمیایی موجود در دخانیات به  سطوح دیواره شریانی آسیب وارد می کنند و منجر به باریک شدن شریان ها و افزایش فشار خون می شوند.

* تغذیه: تجارب مختلف نشانگر همراهی مصرف بیش از نیاز فیزیولوژیکی نمک با فشار خون است.عدم توانایی کلیه ها در پاکسازي کافی نمک سدیم توسط کلیه ها و احتباس آن در کلیه ها منجر به جذب زیاد آب و در نتیجه افزایش فشار خون میشود.  شواهد نشان می دهد بعضی افراد حساسیت بیشتري به سدیم دارند و به این ترتیب معلوم می شود که چرا بعضی افراد به افزایش سدیم در بدن پاسخ می دهند و دچار افزایش فشار خون می شوند، اما در بعضی ها بی تاثیر است. افراد حساس به سدیم آسیب عروقی بیشتري نشان داده و مرگ ومیر هم در آنها بیشتر است . رابطه بین میزان ترشح ادراري سدیم و فشار خون با سن افزایش می یابد. بر عکس بین مصرف پتاسیم رژیم غذایی و فشار خون رابطۀ معکوس وجود دارد.  هم حساسیت به سدیم و هم تنگی عروق کلیه با مصرف پتاسیم روند معکوس پیدا می کند و به این ترتیب کاهش مصرف پتاسیم نیز منجر به افزایش فشار خون می شود. در بعضی افراد با سابقه فامیلی مثبت براي افزایش فشار خون ، رژیم پرنمک از زمان نوزادي باعث افزایش فشار خون در سنین بالاتر می شود. انسان حتی هنگام فعالیت شدید بدنی در آب و هواي گرم ، نیاز کمی به نمک براي زنده ماندن دارد . اکثر ما روزانه حدود دو قاشق چایخوري ۱۰-۱۲ گرم نمک مصرف می کنیم، در صورتی که نیاز واقعی بدن ما به نمک روزانه نصف قاشق چایخوري است که ربطی هم به فعالیتهاي روزانه و شغل ندارد . متاسفانه وقتی فرد به پر فشاري خون مبتلا شود ، ممکن است دیگر کاهش نمک در رژیم غذایی کار ساز نباشد، لذا باید علاج واقعه را قبل از وقوع کرد و از کودکی مصرف نمک را کنترل نموده و سعی شود که ذائقه کودکان بر اساس غذاهاي کم نمک شکل گیرد.

خوردن میوه ، آب میوه و سبزیجات که حاوي مقدار زیادي پتاسیم هستند، باعث کاهش فشار خون می شود. مرکبات غنی از پتاسیم هستند و شاید شنیده باشید که با خوردن گریپ فروت که سرشار از پتاسیم است ، ممکن است فشار خون تنظیم شود.

نقش کلسیم و منیزیوم مشخص نیست. مصرف چربی هاي اشباع شده ، فشار خون وکلسترول را افزایش می دهد.  مصرف زیاد و مرتب قهوه هم میتواند فشار خون را بالا ببرد.  همچنین مصرف زیاد چاي هم ممکن است بصورت موقت باعث افزایش فشار خون شود.
* کمبود ویتامین D: کمبود ویتامین می تواند منتهی به فشار خون بالا شود،ویتامین D در تولید آنزیمی توسط کلیه که فشار خون را تحت تاثیر قرار می دهد نقش دارد.

* مصرف الکل: نوشیدن الکل به صورت مداوم به قلب آسیب می رساند. مصرف گاه به گاه الکل نیز به صورت موقتی فشار خون را افزایش می دهد چرا که منجر به ترشح هورمن هایی می شود که جریان خون و ضربان قلب را افزایش می دهد.

* عوامل روانی واجتماعی: بر اساس شواهد مختلف، فرمهاي مختلفی از فشارهاي روحی حاد، فشار خون را افزایش می دهد . عوامل روانی اجتماعی از طریق فرایند هاي روحی آگاهانه یا ناخودآگاه در ایجاد پرفشاري خون تاثیر گذار هستند . نشا ن داده شده است که مشاغل با استر س بالا، از عوامل زمینه سا ز برا ي فشارخون بالا هستند.همچنین افراد با تیپ شخصیتیA  مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستند.

* بیماری ها و شرایط خاص: برخی شرایط مزمن نیز خطر فشار خون بالا را افزایش می دهد مانند کلسترول بالا، دیابت، بیماری کلیه و تنگی نفس هنگام خواب.
*سایرعوامل : شایعترین علت فشار خون بالاي ثانویه در زنان جوان در حال حاضر ، مصرف قرص هاي خوراکی پیشگیري از بارداري بوده و علت آن جزو استروژنی فراورده ترکیبی است. در اکثر خانم ها به دنبال مصرف قرص هاي خوراکی پیشگیري از بارداري که حاوي استروژن می باشند ، افزایش مختصري در فشار خون مشاهده می شود و در حدود ۵ % آنان که ۵ سال مصرف مداوم داشته اند ، پرفشاري خون به چشم میخورد که این میزان دو برابر بیش از خانم هایی است که قرص مصرف نمی کنند. البته باید دانست که افزایش فشار خون ناشی از مصرف قرص هاي خوراکی پیشگیري از بارداري معمولا خفیف است و در بسیاري از بیماران با قطع دارو ، فشار خون در مدت ۳-۶ ماه به حالت طبیعی بر می گردد. مضرترین آثار در خانم هایی دیده میشود که سیگاري باشند و از قرص ها ي HD استفاده کنند . در سنین بالاي ۳۵ سال و در افراد چاق یا کسانی که الکل زیادي مصرف میکنند ، احتمال پرفشاري خون با مصرف این قرصها بیشتر می شود.

یک عامل دیگر مقاومت به انسولین وافزایش ترشح انسولین است که با تاثیر بر جدار عروق و ممانعت از  گشادي عروق موجب افزایش فشار خون می شو د . این امر به خصوص در افراد پیر و افراد چاق حائز اهمیت بوده و باعث افزایش فشار خون در آنها میشود .
گاهی اوقات بارداری نیز می تواند منجر به فشار خون بالا شود.

علایم:

مهمترين مشخصه فشار خون بالا بي علامتي است. این امکان وجود دارد که فرد بدون داشتن هیچ علائمی سال های سال مبتلا به فشار خون بالا باشد. فشار خون‌ بالا گاهی‌ کشنده‌ بی‌سر و صدا نامیده‌ می‌شود زیرا تا مراحل‌ انتهایی‌ اکثراً هیچ‌ علامتی‌ ندارد. گرچه تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا دچار علایمی چون سردرد در ناحیه پس سر ، سرگیجه، قرمزی صورت، تنگی نفس و درد قفسه سینه،  تاری و اختلال دید ، خستگی زودرس وتپش قلب، کرختی‌ و مور مور شدن‌ در دستها و پاها، تهوع و استفراق و یا خونریزی از بینی می شوند ولیکن ممکن است تا زمانی که یکی از عوارض آن مانند سکته قلبی یا مغزی بروز نکند، فرد از بیماری خود اطلاع پیدا نکند.  اگر فشارخون به طور حاد افزایش یابد ممکن است بیمار دچار کاهش سطح هوشیاری شده  وحتی به اغماء برود.

فشار خون بالا چه عوارضی را می تواند ایجاد کند؟

مهمترين اعضايي كه تحت تاثير فشار خون بالا قرار مي گيرند عبارتند از: قلب و عروق، مغز و كليه و چشم۵۰ درصد بیماران مبتلا به پرفشاري خون دراثر بيماري عروق قلب و نارسايي قلبي، ۳۳درصد در اثر سكته مغزي و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد در اثر نارسايي كليه فوت مي كنند.

فشار خون بالا اگر درمان نشود می تواند به عوارض جدی و خطرناکی منجر شود مانند:

آترواسکلروز (تنگ شدن عروق) و حمله قلبی

نارسایی احتقانی قلبی (کاهش توانایی پمپاژ خون توسط قلب)
آنوریسم و پارگی عروق
سکته مغزی و خونریزی داخل مغزی
نارسایی کلیه
آسیب دیدن چشم و مشکل بینایی

تشخیص:

خوشبختانه فشار خون بالا را می توان به آسانی تشخیص داد و بعد از این که فرد متوجه شد دچار فشارخون بالا است می تواند با پزشک خود در جهت کنترل آن همکاری کند. راه تشخیص به موقع فشارخون بالا، کنترل مرتب فشارخون می باشد. . توصیه آن است که بعد از سن ۲۰ سالگی از پزشک خود بخواهید که فشار خون شما را هر دو سال یک بار اندازه گیری کند. در صورتی که قبلاً مبتلا به فشار خون بالا و یا سایر فاکتورهای خطر بیماری قلب و عروق بوده اید، پزشک شما دفعات بیشتری از اندازه گیری را توصیه خواهد کرد. افراد زیر درمعرض خطر ابتلا به فشار خون محسوب می شوند:

◄تمام افراد۳۰سال به بالا

◄افرادکم تحرک

◄افرادچاق

◄افرادبااختلال درچربی خون

◄افرادی که سابقه بیماری کلیوی وعفونت های مکررکلیه دارند.

◄بیماران دیابتی

◄افرادسیگاری

◄افرادی که سابقه بیماری فشارخون بالاویابیماری های قلبی عروقی در
خانواده دارند.

◄درگیری قلبی

◄درگیری مغزی

فشار خون کودکان ۳ سال به بالا نیز معمولاً به عنوان قسمتی از بررسی های سالانه اندازه گیری می شود. ميزان فشارخون درطول روز تغيير مي كند. بحران،هيجانات شديد،ومواد شيميائي مانند كافئين (موجوددر قهوه يا چاي ) يا نيكوتين(موجوددردود سيگار )همه فشار خون را افزايش مي دهند.فشار خون معمولا در وسط روز از اول صبح بالا تراست.وتشخيص فشار خون بالاتر از طبيعي نياز به اندازه گيري بيش ازيكبار دارد. زنان باردار باید مرتب برای معاینه پیش از زایمان به پایگاه‌های بهداشتی درمان و خانه بهداشت مراجعه کنند تا کارشناسان بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به ‌موقع کنترل کنند.

در خانم‌هایی که قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند باید فشار خون خود را مرتب کنترل نمایند از مصرف‌ داروهای‌ سرماخوردگی و سینوزیت خودداری‌ کنید. این‌ داروها حاوی‌ افدرین و پسودوافدرین هستند که‌ باعث‌ افزایش‌ فشار خون‌ می‌شوند. اهداف‌ درمان‌ با توجه‌ به‌ ویژگی‌های‌ هر فرد تعیین‌ خواهند شد

مراحل و روش اندازه گیري فشار خون

همانطور که گفته شد علایم بیماري پر فشاري خون معمولا بسیار مبهم بوده و یا خیلی دیر ظاهر میشوند به طوري که گفته میشود مهمترین علامت فشار خون بی علامتی آن می باشد ، بنابراین بیماري فشار خون بالا فقط با اندازه گیري فشار خون قابل تشخیص است. اندازه گیري فشارخون با دستگاههاي استاندارد و روش هاي تأیید شده، انجام می شو د. براي اندازه گیري فشار خون استفاده از فشار سنج جیوه اي برتري دارد. فشار سنج ها ي عقربه اي را باید هرشش ماه یک بار با فشار سنج جیوه اي کالیبره کرد. اختلال درنتیجۀ اندازه گیري فشارخون به علل مختلفی بروز می کند و در کل ، ناشی از خطاهاي فنی و یا خود بیمار یا فرد اندازه گیري کننده است. اندازه گیري شتاب زده به کا ر بردن روش هاي نادرست ویا بیمار مضطرب، به تشخیص غلط فشار خون بالا می انجامد .

براي برطرف شدن این مشکلات، رعایت موارد زیر توصیه می شود:

– راحت بودن کامل بیمار: بیمار باید حداقل ۵ دقیقه قبل از اندازه گیري فشا ر خون در

یک اطاق آرام استراحت کرده باشد.

– انتخاب بازوبند فشارسنج متناسب با انداز ة بازو ي فرد حداقل طو ل و عرض کیسۀ لاستیکی درون بازوبند به ترتیب ۸۰ % و ۴۰ % دور قسمت میانی بازو باشد: بازوبند خیلی کوچک، فشار را به طور کاذب بالا نشان می دهد

– بستن بازوبند به دور بازو نباید خیلی شل یا سفت باشد و مرکز کیسۀ لاستیکی داخل بازوبند باید بالاي شریان براکیال و لبۀ تحتانی بازوبند دو سانتی متر بالاي چین آرنج قرار بگیرد.

–  در حالت نشسته یا ایستاده، دست بیمار باید روي یک تکیه گا ه و در سطح قلب وي قرار بگیرد. وضعیت افتاده دست ، باعث بالا بودن کاذب فشار سیستولی می شود. عدم مصرف قهوه، سیگار و انجام فعالیت بدنی شدید و تخلیۀ کامل مثانه ، نیم ساعت قبل از اندازه گیري فشار خون بیمار.

برخی بیماران در زمان اندازه کیری ، فشار با لا دارند اما در سایر اوقات فشارشان در محدوده طبیعی است که به سندرم روپوش سفید معروف می باشد، هر چند ریسک این بیماران بیش از افراد طبیعی است اما نیاز به درمان دارویی ندارند.

مراحل اندازه گیري فشار خون:

1. قرار گرفتن فرد در حالت نشسته یا درازکش
2. قرار دادن بازوي فرد هم سطح با قلب او و بستن بازوبند فشار سنج
3. لمس کردن نبض شریان بازویی در دست تحت اندازه گیر ي فشارخون و قرار دادن گوشی روي آن
4. قرار دادن بخش انتهایی گوشی در داخل گوش طوري که قسمت مورب آن متمایل به جلو باشد
5. پیدا کردن نبض مچ دست و قرار دادن انگشتها روي آن
6. بادکردن بازوبنددرحدي که نبض دست لمس نشود. بعد از قطع شدن نبض حداکثر mmHg 20-30 هوا دمیده شود.
7. تخلیۀ باد بازو بند mmHg 2- 3 در هر ثانیه انجام شود ، این عمل باید به آرامی انجام شود
8. ثبت عددي که با شنیدن اولین صدا ي نبض سرخرگ باز و ، عقربه روي آن قرار گرفته باشد، به عنوان فشار سیستولی و عددي که هنگا م قطع صدا مشاهده میشو د به عنوان فشار دیاستولی
9. اندازه گیري مجدد فشار خون در همان بازو یک تا دو دقیقه بعد

نکات مهم در اندازه گیري فشار خون:

– اگر در اولین اندازه گیري فشارخون صدایی شنیده نشد سریعا باد بازوبند تخلیه شده و پس از یک دقیقه دوباره اندازه گیري شود.

– در افرادي که ضربان قلب نا منظم دارند و فشار خون آنها از ضربانی به ضربان دیگر تغییر میکند ،باید چندین بار فشار خون با رعایت زمان مناسب اندازه گیر ي شود، سپس میانگین اعداد مربوط به فشارخون سیستولی و میانگین اعداد مربوط به فشارخون دیاستولی جداگانه محاسبه و به عنوان عدد نهایی فشار خون در نظر گرفته شود.

– در افراد مسن میزان فشار خون در دو بازو متفاوت است که فشار خون بالا تر در نظر گرفته میشود.

– در افرادي که از داروهاي پایین آورنده فشار خون استفاده می کنند میتوان فشار خون را در حالت ایستاده اندازه گیري کرد.

– در خانم هاي باردار باید فشار خون را در حالت نشسته یا دراز کشیده به پهلوي چپ اندازه گیري کرد.

– در صورت استفاده از بازوبند کوچک در افراد چاق داراي وزن بالا ممکن است فشار خون این افراد به طور کاذب بالا خواند ه شود در صورتی که بازوبند بزرگ در اختیار نباشد قسمت وسط کیسه هوا روي سطح داخلی بازو  روي سرخرگ بازویی قرار گیرد.

– در افراد مسن ممکن است با تخلیه باد بازو بند با سرعت mmHg  ۲- ۳  ددر هر ثانیه ، سطح جیوه یا عقربه ضربان پرش داشته باشد و پایین نیاید و خواندن فشار خون مشکل شود ، بنابراین باید باد بازو بند را کمی بیشتر تخلیه کرد تا سطح جیو ه یا عقربه به آرامی پایین بیاید.

اگر احساس می کنید فشار خون شما بالا است حتما به پزشک مراجعه کنید. به هیچ عنوان به صورت خودسرانه دارو های فشار خون را مصرف نکنید. اهداف‌ درمان‌ با توجه‌ به‌ ویژگیهای‌ هر فرد تعیین‌ خواهند شد.

پیشگیري و کنترل فشار خون بالا:

اهداف پیشگیري : اهداف پيشگيري نوع اول ، پیشگیري از ابتلا در افراد سالم است و روش انجام آن رفع استعداد ابتلا و کاهش عوامل خطرزا می باشد .

در پيشگيري نوع دوم ، پیشگیري از بروز پیامدهاي ناتوان کننده بوده و روش آن بر اساس شناسایی بیماران بدون علامت یا داراي علائم بالینی و درمان آنها می باشد . كشف زودرس بيماري از طريق غربالگري و معاينات دروه اي و اندازه گيري مرتب فشار خون هر ۲ سال يكبار از این نوع است.

و در نوع سوم ، هدف کاهش شدت بیماري و ناتوانی ، درمان و بازتوانی بیماران است . پس درمان به منظور جلوگیري از عوارض یا تشدید آنها پیشگیري ثالثیه است.

شروع درمان دارویی باید توسط پزشک و با در نظر گرفتن عوامل موثر زیر صورت بگیرد:

– میزان بالا بودن فشارخون

– آسیبهاي احتمالی به اعضاي هدف مانند مغز ، کلیه ، قلب و چشم

– ظهور علائم بیماري قلبی عروقی

– مطرح بودن عوامل خطرآفرین دیگر غیر از فشارخون بالا

– نوع و میزان تاثیر کاهش فشار خون بالا

با درمان دارویی و کاهش فشار خون بالا ، میزان مرگ و میر نیز کا هش یافته و تا حدو د زیادي از بروز سکته مغزي ، حوادث عروق کرونري ، نارسایی قلبی ، پیشرفت بیما ر ي کلیوي و تشدید افزایش فشارخون پیشگیري می شود. در افراد مسن درمان فشارخون بالا با کاهش قابل ملاحظه اي در بیماري هاي عروق کرونر همراه خواهد بود .

اصلاح شیوه هاي نامناسب زندگی:

یکی از را ههاي مهم پیشگیري و کنترل فشارخون بالا به عنوان یکی از عوامل خطرآفرین بیماري هاي عروق کرونر، تغییر و تبدیل شیوه هاي نامناسب زندگی است. تغییر شیوه زندگی برای پیشگیری و درمان این بیماری می‌توانند بسیار مؤثر باشد بیمارا ن مبتلا به پر فشاري خون به ویژه در صورت وجو د عوامل خطرآفرین دیگر ي مانند دیابت، فعالیت بدنی کم و… باید در جهت اصلاح شیو ه ها ي نامناسب بیشتر توجیه و ترغیب شوند. به این ترتیب، حداقل می توان داروي مصرفی و یا تعداد دفعات نیا ز به دارو را کاهش داد. اصلاح شیوه هاي نامناسب زندگی از را ههاي زیر امکا ن پذیر است:

* کاهش وزن: افزایش شاخص تودة بدنی بیش از ۲۷ با فشارخون بالا رابطۀ نزدیکی دارد. دور کمر ۸۸ سانتی متر یا بیشتر براي خانم ها و ۱۰۲ سانتی متر ی بیشتر برا ي آقایان عامل خطرآفرین براي فشار خون بالا و بیمار یهاي قلبی و عروقی به حسا ب می آید. کاهش حدود ۴-۵ کیلوگرم وزن در افراد داراي وزن بالاتر از حد مطلوب به کاهش فشارخون و از طرفی، کاهش مقدا ر مور د نیا ز دارو برا ي تنظیم فشا ر خون و عوامل خطرساز بیماري عروق کرونر مانند دیابت و هیپرلیپیدمی منجر می شود، بنابراین توصیه می شود تمام بیماران مبتلا به پر فشاري خو ن وزن خو د را کم کنن د و کالر ي متعاد ل دریافت دارند و میزان فعالیت بدنی را افزایش دهند.

*داشتن فعالیت بدنی: انجام فعالیت بدنی هوا رسان بطور منظم تاثیر زیادي در کاهش وزن و تنظیم فشار خون و کمک به سلامت عمومی قلب دارد . ( ورزش هاي هوازي ورز ش هایی هستند که باعث می شوند قلب و ریه بیشتر کار کنند یعنی مصرف اکسیژن در عضلات افزایش یابد.)افراد داراي فعالیت بدنی کافی و ورزش منظم، می توانند از طریق کاهش وزن بر میزان اختلالات چربی خون و فشار خون بالا تاثیر گذاشته و در نتیجه، خطر ابتلا به بیماري عروق قلب و مرگ و میر ناشی از آن را کم کنند.

تمام ورزش ها براي بدن مفیدند، ولی بهترین ورزش براي قلب ، ورزشی است که استقامت بدن را افزایش دهد . ورزشهایی استقامت بدن را زیا د می کنند که در آنها حرکات بدن بطور پیاپی براي مدتی ادامه داشته باشند ، مثل راه رفتن سریع، دویدن ، شنا ، دوچرخه سواري و طناب زدن .

براي پیشگیري از بروز فشار خون بالا حداقل باید هفته اي سه بار و هر بار دست کم  ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط انجام داد.

*توصیه هاي تغذیه اي براي پیشگیري از بیماري هاي قلبی عروقی باید توصیه هاي زیر را به کار بست.

– مصرف انواع مختلف میوه و سبزیجات  : میوه ها و سبزیجات مقادیر زیادي مواد کاهنده پتاسیم و کلسیم دارند. احتمال بروز فشار خون بالا در گیا ه ،ویتامین خواران بسیار کم است . از طریق رژیم غذایی حاوي پتاسیم میتوان از پیشرفت فشار خون بالا پیشگیري کرد و فشارخون را به آسانی مهار نمود. با وجو د مصرف سبزیها و میو ه هاي تازه و دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار در رژیم غذایی، پتاسیم مورد نیاز روزانه تامین می شود. مواد غنی از پتاسیم یعنی میوه‌ها شامل موز، زردآلو، پرتغال، انجیر، هلو، انگور و آلو و سبزیها شامل سیب زمینی، سیر، کلم بروکلی، کدو سبز، قارچ و گوجه فرنگی می‌توانند نقش مهمی در کنترل پرفشاری خون داشته باشد.

به میزان کافی منیزیم دریافت کنید، بین دریافت منیزیم و بروز پرفشاری خون، سکته و فشار خون بارداری، ارتباط معکوسی برقرار است. منابع غنی از منیزیم مانند غلات سبوس دار، برنج قهوه‌ای، آجیل، اسفناج و شیر سبب کاهش فشار خون بالا می شوند

مصرف ماهی: روغن ما هی در طبیعی نگه داشتن فشار خون نقش اساسی و مهمی دارد ، بهتر است از ماهی هاي چربی دار آب سرد مانند سالمون، تون ،آزاد و قزل آلا ، ساردین و شاه ماهی هفته اي دو بار استفاده کرد.

کاهش مصرف نمک: بین مصرف سدیم کلراید یا نمک معمول مصرفی و فشا ر خون رابطه اي وجود دارد.  اثرات مثبت محدودیت مصرف نمک عبارتند از کاهش فشا ر خون به ویژه در افراد مسن تر و مبتلا به فشار خون بالاتر در عرض چند هفته بعد از کاهش مقدار مصرف نمک،کاهش نیاز به داروهاي پایین آورنده فشار خون ، برگشت هیپرتروفی بطن چپ ، پیشگیري از استئوپروز و پیشگیر ي از تشکیل سنگ کلیه ازطریق کاهش ترشح کلسیم در ادرار .

در بین عوامل محیطی به دریافت نمک بیشترین توجه شده است ، ولی فقط ۶۰ % افرا دمبتلا به پر فشاري خون به مقدار دریافت سدیم حساسند.

توصیه می شود در هنگام پخت غذا از مقدار مناسب نمک استفاده شود ، ولی از آوردن نمک بر سر سفره خودداري شود. سوسیس، کالباس، ماهی دودی یا کنسرو شده در آب نمک، کنسرو ماهی تن، برگر‌ها، سس‌ها، قرص‌های گوشت، کنسرو لوبیا، غذاهای آماده، زیتون شور، نوشابه‌های گازدار ، جوش شیرین و بعضی شربت معده‌ها چیپس و سایر تنقلات به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم سبب تشدید بیماری می‌شوند.

محدودیت دریافت کلسترول، چربی اشباع شده و کالر ي (خصوصا برا ي بیمارانی که اضافه وزن دارند)

مصرف کلسیم: براساس مطالعات اپیدمیولوژیک، در برخی از بیماران مبتلا به پر فشاري خون ، پایین بودن مصرف کلسیم با افزایش بروز فشارخون بالا، و بالا بودن مصرف آن با کاهش بروز فشارخون همراه بوده است، اما به طور کلی، در فشار خون بالا، اثر کلسیم ناچیز است، هر چند که براي سلامت بدن باید کلسیم را به مقدار کافی مصرف نمود، اما به منظور مهار فشار خون بالا، افزایش مقدار مصرف کلسیم ضرورتی ندارد. سایر منابع خوب کلسیم که شامل ماست، پنیر و خانواده کلم است همچنین از سیب زمینی غافل نشوید. این سبزی نشاسته‌ای علاوه بر پتاسیم دارای یک ترکیب کاهنده فشار خون به نام کوکوآمین است.

قطع مصرف الکل :مصرف منظم الکل باعث افزایش فشار خون در مردان و زنان میشود و در جوامع درگیر با معضل الکلیسم، بروز فشارخون بالا نیز چشمگیر است. درصورت کاهش میزان مصرف الکل ظرف یک الی چهار هفته ، فشا ر خون نیز کاهش می یابد.کاهش وزن توام با قطع مصرف الکل، اثر مضاعفی در کاهش احتما ل حواد ث قلبی

عروقی دارد. همچنین توصیه میشود مصرف غذاهاي آماده به خاطر نمک و چربی بالا محدود شود و تاحدامکان از لبنیات کم چرب استفاده شود . مصرف کافئین نیز باید محدود شود .

مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه، چای، نوشابه‌های کولا و شکلات، سبب افزایش فشارخون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.

مصرف روزانه سیر را فراموش نکنید، سیر دارای ترکیب آلیسین بوده و مصرف مکمل سیر به اندازه داروهای کاهنده فشار خون موثر است.

ادویه‌ها را فراموش نکنید، استفاده از ادویه‌ها نه تنها مزه غذاهای کم نمک را بهتر می‌کند، بلکه برخی از آنها سبب کاهش فشار خون می‌شوند. زعفران، فلفل سیاه، پونه، ریحان و ترخون نمونه‌هایی از آنها هستند.

ترک دخانیات و مواد مخدر

کنترل استرس ، زیرا یکی از عوامل بالا بردن فشار خون که بسیار سریع هم عمل می‌‌کند، استرس و عصبانیت است. تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا، شل کردن عضلات و حتی گوش دادن به موسیقی آرامش بخش می‌تواند در کاهش فشار خون نقش مؤثری داشته باشد.

استراحت به میزان کافی هر روز ،زیرا کار کردن بی‌‌وقفه بیشترین فشار را بر سلامتی فرد وارد خواهد کرد.

پیگیری افراد فشار خون بالا

اندازه گیری میزان فشار خون و معاینه قفسه سینه بطور معمول صورت می‌گیرد. در ضمن، چشمها به دستگاه مخصوصی معاینه می‌شود و وضعیت عروق شبکیه چشم نیز بررسی می‌گردد. فعالیت الکتریکی و ریتم قلب توسط الکتروکاردیوگرام (ECG) یا نوار قلب بررسی می‌شود. آزمایش خون جهت اندازه‌گیری میزان کلسترول و قند خون نیز حائز اهمیت است. آزمایش ادرار نیز برای بررسی وضعیت کلیه‌ها اهمیت دارد.
منابع:

۱-اپیدمیولوژی و کنترل بیماریهای شایع در ایران دکتر فریدون عزیزی و همکاران

۲-طب داخلی هاریسون. چاپ نوزدهم.

۳-بیماری های قلب براونوالد. چاپ دهم. ۲۰۱۵

۴-Eighth Joint National Committee (JNC-8) Guidelines and the Outpatient Management of Hypertension in the African-American Population. N Am J Med Sci 2015 Oct;7(10):438-45 .

مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷

استفاده از مطالب این سایت تنها با ذکر منبع مجاز است