تاثیر عادت های غذایی و سبک زندگی غیر فعال در میزان چربی در دانشجویان پزشکی

اختلال چربی خون عامل خطری برای سلامت

هیپرلیپیدمی (چربی خون بالا) به عنوان افزایش کلسترول تام (total cholesterol) در نظر گرفته می شود در حالیکه به مقدار نامتناسب لیپوپروتئین کم چگال(LDL)، تری گلیسیرید، لیپوپروتئین خیلی کم چگال (VLDL) و لیپوپروتئین پرچگال (HDL) در خون دیس لیپیدمی نامیده می شود. دیس لیپیدمی و هیپرلیپیدمی به دلیل اینکه باعث بیماری های عروقی می شوند، یک نگرانی بزرگ برای سلامت عمومی به حساب می آیند. چاقی  مقاوم به انسولین، سبک زندگی بی تحرک و رژیم غذایی پر چرب نقش مهمی در ایجاد دیس لیپیدمی بازی می کنند. بر طبق گفته های سازمان بهداشت جهانی، دیس لیپیدمی مسئول حدود ۲٫۶ میلیون مرگ در سال با شیوع جهانی ۳۷% در مردان و ۴۰% در زنان است، از از این رو انتظار می رود در دو دهه ی بعد، جوانان شبه قاره ی آسیا افزایش قابل توجهی در بیماری های مربوط به عروق کرونر را تجربه کنند. رفتارهای سالم مثل نکشیدن سیگار، حفظ وزن مناسب، فعالیت فیزیکی مرتب و خواب منظم می تواند سلامتی را بهبود بخشیده و از ابتلا به دیس لیپیدمی جلوگیری کند و این رفتارها می توانند از ۸۰-۹۰% بیماری های قلبی عروقی، سکته و همچنین دیابت نوع دو پیشگیری کنند. جلوگیری از ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نیازمند غربالگری زود هنگام برای تشخیص دیس لیپیدمی و به کارگیری استراتژی های کارآمد برای مدیریت این اختلال است. ۱۰% کاهش در میزان کلسترول خون می تواند خطر ایسکمی قلبی را طی پنج سال تا ۵۰% کاهش دهد.

دانشجویان پزشکی و سبک زندگی ناسالم

دوران دانشگاه دوره ای حیاتی است به دلیل اینکه تغییرات ناسالم در عادت های غذایی و همچنین سبک زندگی در دانشجویان رخ می دهد که علت های مختلفی دارد و می تواند سطح سلامت دانشجویان را تحت تاثیر قرار دهد. رسیدن به دوران بزرگسالی (از ۱۸ تا ۲۵ سال) دوران حیاتی است چراکه جوانان مستقل شده و الگوهای رفتاری ماندگاری را اتخاذ می کنند و این دوران با ایجاد ویژگی های سبک زندگی ناسالم، افزایش خطر چاقی و بیماری های مزمن مرتبط است. نیاز به انطباق و تغییر سبک زندگی برای ورود به دانشکده ی پزشکی، برسلامتی دانشجویان و کیفیت زندگی آنها تاثیر می گذارد. اکثر دانشجویان پزشکی به دلیل درس خواندن ها و شیفت هایی که در بخش ها میروند زمان کافی برای ورزش کردن و خوردن وعده های سالم ندارند. همچنین استرس زندگی دانشجویی و بار رشته ی پزشکی عواملی  هستند که بر رژیم غذایی آنها تاثیر می گذارند. هرچند که به نظر می رسد دانشجویان پزشکی دانش بیشتری نسبت به سایر دانشجویان درباره ی سبک زندگی سالم و عادت های غذایی داشته باشند اما هیچ گونه شواهدی که نشان دهد این دانش منجر به تمرین هایی برای حفظ سلامتی شده باشد، وجود ندارد. رژیم غذایی سالم در بین دانشجویان پزشکی بسیار مهم است؛ زیرا احتمال شکست در ارتقای سلامت بیماران در پزشکانی که از اتخاذ سبک زندگی سالم اجتناب می کنند، بیشتر است. توجه زودهنگام به این مسائل می تواند باعث انتخاب سبک زندگی برای حفظ سلامتیشان و حمایت آنها از این امر برای جامعه شان شود. یک مطالعه ی مقطعی که بر روی دانشجویان پزشکی فیصل آباد پاکستان انجام شده شیوع بالای عادت های غذایی نامناسب و سبک زندگی بی تحرک را به ویژه در زنان نشان می دهد.  مطالعه ای دیگر گزارش می کند که عادت های غذایی نامناسب و سبک زندگی بی تحرک همراه با افزایش شاخص توده بدنی، بر عملکرد درسی ۳۰% از دانشجویان تاثیر گذاشته است. مطالعه ای در عربستان صعودی نشان می دهد که بیشتر دانشجویان پزشکی فارغ التحصیل الگو های غذایی ناسالمی داشته اند. استرس زندگی دانشجویی و درس خواندن و کمبود زمان برای خود، به طرز قابل توجهی روی الگو های غذایی آنها تاثیر گذاشته بود. مطالعات متعددی وجود دارد که دانش، نگرش و به کارگیری عادت های غذایی و سبک زندگی را در دانشجویان پزشکی گزارش کرده اند اما تعداد اندکی از آنها ارتباط آن را با میزان چربی خون در دانشجویان نشان داده اند.

یافته های مطالعه

 یافته های این مطالعه نشان داد که ۷۰% از دانشجویان سبک زندگی بی تحرک دارند و ۸۴% از آنها توانایی دنبال کردن برنامه ی غذایی منظمی نداشتند که از این تعداد ۷۰% آنها حداقل یک وعده ی غذایی را نمیخوردند. این مورد به طور مکرر توسط دانشجویان سال آخر دوران کارورزی گزارش میشد. همچنین مطالعه نشان داد که ۱۹-۲۵% از آنها سطح چربی بالاتر از رنج نرمال داشتند. علاوه بر این مشاهده شد که ۷۰% از دانشجویان در هفته به طور روتین ورزش نمیکردند که این مسئله یک نگرانی اورژانسی در رابطه با سلامتی آنهاست. مطالعات قبلی در کنیا نشان میدهد که سبک زندگی غیر فعال احتمال ابتلا به سندروم های متابولیکی را افزایش میدهد. این مطالعه نشان داد که تنها ۳ نفر از ۵۶ نفر ورزش های هوازی انجام میدادند. این سبک زندگی در بین دانشجویان پزشکی به دلیل وظایف دوران کارورزی، شیوع بالایی دارد. همچنان که دانشجویان پزشکی به مقاطع بالاتر تحصیلی میرسند زمان کمتری برای انجام فعالیت ورزشی خواهند داشت. مطالعه ای درعربستان سعودی گزارش کرده است که در بین جامعه ی مورد بررسی انها فقط  ۳۷٫۴% از دانشجویان به طور منظم وعده ی صبحانه را مصرف میکردند در حالیکه بقیه از این وعده میگذشتند و دو سوم آنها  اغلب تنقلات با ارزش غذایی پایین (junk food) میخوردند و مطالعه ی دیگری در همین کشور در سال ۲۰۲۰ نشان داد که اکثریت دانشجویان پزشکی فارغ التحصیل الگوی غذایی ناسالمی داشته اند و عوامل اجتماعی-اقتصادی و روانشناسی به طور قابل توجهی روی آن تاثیر گذاشته است. در این مطالعه نشان داده شد که ۶۵% از شرکت کنندگان در ازمایش مقادیر زیادی تنقلات مصرف میکردند که مطالعات نشان میدهند که مصرف زیاد آنها و اسید های چرب از عوامل خطر اصلی برای ابتلا به بیماری های غیر واگیردار محسوب میشوند. ۹۴% از دانشجویان مورد مطالعه حجم کمی از میوه و سبزیجات در برنامه ی هفتگیشان داشتند همچنین ۶۴٫۷% از آنها اصلا فعالیت بدنی نداشتند و ۵۲٫۴% از آنها روزانه بیش از دو ساعت تلوزیون تماشا میکردند.

یافته ها نشان داده اندکه ارتباط هشداردهنده ای بین الگو های غذایی و سبک زندگی با افزایش میزان کلسترول وجود دارد که این مطالعه نشان داد که ۱۹% از دانشجویان سطح کلسترول بالاتر از نرمال داشتند و همچنین در رابطه با میزان تری گلیسیرید، HDL،  LDL به ترتیب در ۳۹%، ۳۲%، ۲۵% از دانشجویان مقادیر بالاتر از نرمال مشاهده شد که ارتباط بین تغذیه نامناسب و سطح نامطلوب چربی های خون را نشان میدهد.

راهکارهای بهبود سطح چربی های خون در دانشجویان

 مطالعه ای در چین نشان داد که افزایش سطح فعالیت های بدنی به همراه پایبندی به الگوهای غذایی غنی از پروتئین، سبزیجات و میوه ها میتواند سطح چربی های خون را بهبود ببخشد.

جمع بندی

تعداد قابل توجهی از دانشجویان عادت های غذایی نامناسب، سبک زندگی غیرفعال همراه با سطح چربی خون بالاتر از حد طبیعی دارند. این یک علامت خطر است که سلامتی حافظان سلامت را به خطر میندازد. پیشنهاد ما این است که عوامل موثر بر این مخاطرات و راهکارهای رفع آنها بررسی و رفع شوند تا به دانشجویان پزشکی در پیروی از رژیم غذایی سالم و سبک زندگی سالم کمک کنند.

مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷

ناظر: دکتر محمدحسین مرادی