آلودگی هوا، یک عامل فراموش شده در بیماری‌های قلبی عروقی

نقش آلودگی هوا در بیماری‌های قلبی عروقی

مطالعات مختلف نشان می‌دهد که آلودگی هوا تهدیدی برای سلامت عمومی، به ویژه برای بیماران قلبی عروقی  است. با اینکه آلودگی هوا نسبت به دیگر عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی تاثیر کمتری روی هر فرد دارد، اما تعداد زیاد افرادی که تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرند باعث افزایش قابل توجه مرگ و میر به دلیل آلودگی هوا می‌شود. در نتیجه، تاثیر آلودگی هوا بر بیماران قلبی عروقی به عنوان یک مسئله ی مهم در سلامت عمومی در نظر گرفته می‌شود. آلاینده‌های هوا شامل:گازها،مایعات و ذرات معلق می‌باشد. ذرات معلق نقش چشمگیری  در مرگ و میر به علت بیماری‌های قلبی عروقی دارد. بعضی از بیماری‌های قلبی عروقی که با تنفس آلاینده های هوا مرتبط هستند شامل:نارسایی قلبی، سکته ی قلبی حاد،اترواسکلروز(اترواسکلوز یا تصلب شراین به بیماری گفته میشود که در آن سخت شدن دیواره ی شریان ها به دلیل رسوب پلاک اتفاق میفتد، کلسترول و تری گلیسیرید بالاو… از عوامل ایجاد کننده ی آن هستند.) ، اختلالات ریتم قلبی و گرفتگی قلبی هستند. آلاینده های هوا همچنین می‌توانند فشارخون، ضربان قلب، توانایی لخته شدن خون و میزان انقباض عروق خونی را تغییر دهند.

سهم آلودگی هوا در میزان مرگ ومیر

آلودگی هوا در خانه و بیرون از خانه، با سهم نزدیک به ۱۲ درصد از کل مرگ و میرها در سال۲۰۱۹ ، مسئول بخش قابل توجهی از بار جهانی بیماری‌ها  می‌باشد. نزدیک به نصف این آمارها ( از۶٫۷ میلیون مرگ در سال ۲۰۱۹ به دلیل آلودگی هوا )، به بیماری‌های قلبی عروقی نسبت داده شده اند. در سال۲۰۱۹ آلودگی هوا به عنوان چهارمین عامل اصلی مرگ ومیر در جهان رتبه‌بندی شد که مسئول میرگ‌ومیر های بیشتری نسبت به کلسترول بالا، شاخص توده‌ی بدنی بالا ،فعالیت فیزیکی ناکافی یا مصرف الکل بود. مطالعات نشان داده‌اند که بین بستری شدن یا مرگ ناشی از نارسایی قلبی و افزایش غلظت کربن دی اکسید، نیتروژن منواکسید و سولفور دی اکسید (همگی جزو آلاینده های هوا هستند) ارتباط وجود دارد. همچنین بین افزایش غلظت ذرات معلق PM)) و بستری شدن یا مرگ ومیر ناشی از نارسایی قلبی ارتباط وجود دارد که قوی‌ترین رابطه در اولین روز مواجه با این ذرات مشاهده شده است.

رابطه‌ی بین میزان ذرات معلق و مرگ ومیر

تخمین‌ها نشان می‌دهند که  کاهش متوسط ذرات معلق کمتر از ۲٫۵ میکرومتر (PM2.5) در حد ۳٫۹ میکرومتر بر مترمکعب می‌تواند از بستری شدن ۷۹۷۸ نفر در سال به خاطر نارسایی قلبی جلوگیری کند. حتی کاهش کمتر مقدار ذرات معلق PM2.5 هم می‌تواند از بستری شدن، هرچند به میزان کمتر، جلوگیری کند و همچنین منافع چشمگیری برای سلامت عمومی داشته باشد. مطالعات جهانی زیادی رابطه‌ی پایدار بین افزایش‌های کوتاه مدت ذرات معلق (PM) و افزایش روزانه‌ی مرگ و میر و ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را نشان داده‌اند. این مطالعات همچنین نشان داده‌اند که مجاورت طولانی مدت با ذرات معلق می‌تواند منجر به پیامدهای نامطلوب قلبی عروقی شود. مطالعات  طولی زمانی نشان می‌دهند که اگر غلظت متوسط ذرات معلق در ۲۴ ساعت به اندازه ی ۱۰ میکرومتر بر متر مکعب افزایش یابد، خطر نسبی مرگ و میر روزانه‌ی بیماران قلبی عروقی، به اندازه ۰٫۱ تا ۰٫۴% افزایش خواهد یافت.

ذرات معلق با چه مکانیسم‌هایی عمل می‌کنند؟

طبق یافته‌های مطالعات متعدد، ذرات معلق از طریق فرایندهای اکسایشی و التهابی منجر به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شوند و همچنین از طریق ایجاد اختلال در سیستم عصبی خودمختار بر روی ضربان قلب و فشارخون تاثیر می‌گذارند. بیان ژن‌های مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی می‌تواند در نتیجه تغییرات اپی ژنتیک (تغییرات اپی ژتنیک، تغییراتی در DNA هستند که خاموش یا روشن شدن ژن ها را تنظیم می‌کنند.) بر اثر تنفس هوای آلوده تغییر کنند. این تغییرات در بیان ژن می‌تواند باعث بزرگ شدن قلب، اترواسکلروزیس و افزایش التهاب عمومی شود.

چگونه در مقابل ذرات معلق از خودمان محافظت کنیم؟

در چند دهه‌ی  گذشته در آمریکا، نشان داده شده است که امید به زندگی در آمریکایی‌ها با کاهش دادن غلظت ذرات معلق از طریق اقدامات تنظیمی و تکنولوژی تا ۱۵% افزایش یافته است. مطالعات زیادی نشان می‌دهند که کاهش مجاورت افراد با ذرات معلق می‌تواند سلامت قلب و عروق را در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی افزایش دهد. فیلتراسیون هوای اتاق می‌تواند به عنوان روشی برای کمک به افراد در معرض خطر مورد استفاده قرار بگیرد. استفاده از ماسک صورت هم به طور باالقوه می‌تواند یک عامل محافظتی در برابر ذرات معلق شهری باشد، زیرا ارتباط قوی بین ماسک زدن‌، کاهش فشار خون، ایسکمی قلبی و بهبود تغییرات ضربان قلب وجود دارد. یکی از مسائل مهم این است که پزشکان و کارکنان بهداشت اغلب آلودگی هوا را به عنوان یک عامل قابل تغییر نادیده می‌گیرند. برای حل این مشکل، باید به آن‌ها آموزش داده شوند و به آن‌ها یادآوری شود که که بیماران را از تاثیر مثبت کاهش مجاورتشان با هوای آلوده بر سلامت قلبی و عروقیشان آگاه کنند. شاخص‌های کیفیت هوا می‌توانند از طریق نشان دادن تغییرات کوتاه مدت کیفیت هوا برای بیماران قلبی عروقی سودمند باشند. بنابراین،آن‌ها میتوانند بیشتر فعالیت هایشان را در زمان هایی که کیفیت هوا بهتر است انجام دهند. استراتژی های کاهش آلودگی هوا از جمله: پیشرفت فناوری خودرو (به خصوص فیلتر ذرات)، بهبود حمل و نقل عمومی و پیاده سازی طرح های کنترل کیفیت هوا در مناطق شهری کارآمد تر هستند. رویکرد دیگر تغییر روش های تولید برق برای کاهش رهاسازی ذرات معلق است که بیشترین فایده را برای کشور های در حال توسعه دارد.

نکته ی پایانی:

افزایش آگاهی درباره ی آلودگی هوا جهت ابداع استراتژی های درمانی و همچنین کاهش انتشار آلاینده ها با تدوین سیاست های زیست محیطی دولت برای کاهش پیامد های منفی آلودگی هوا ضروری است.

مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷

ترجمه: فاطمه حسینی فخر 

ناظر: دکتر محمدحسین مرادی