شیما فرج پوربرخی افراد با فشارخون طبیعی یا نزدیک به بالا در مطب، اگر عوامل خطر هم داشته باشند، بهتر است فشارخون پنهان آن‌ها بررسی شود. در این شرایط، پایش فشارخون سرپایی دقت بیشتری نسبت به اندازه‌گیری در خانه دارد، ولی روش خانگی هم می‌تواند مکمل خوبی باشد. پایش شبانه فشارخون به پیش‌بینی بیماری‌های قلبی کمک می‌کند، اما نیاز به اندازه‌گیری‌های متعدد دارد و با یک بار اندازه‌گیری نمی‌توان نظر قطعی داد. اندازه‌گیری فشار صبحگاهی با هر دو روش ممکن است، ولی روش خانگی ممکن است نتایج پایدارتری بدهد. برای تشخیص فشارخون مقاوم به درمان نیز، پایش سرپایی ضروری است و روش خانگی تنها نقش تکمیلی دارد.
پایش فشارخون
تشخیص و درمان دقیق فشارخون بالا برای کاهش مرگ و میر و ناتوانی‌های ناشی از بیماری‌های قلبی- عروقی لازم و ضروری است. با توجه به نوسانات طبیعی فشارخون در شرایط مختلف، مقادیر اندازه‌گیری شدة فشارخون در محیط های درمانی در مقایسه با محیط های غیردرمانی می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین تأیید فشارخون بالا صرفاً بر اساس فشارخون اندازه‌گیری شده در مطب پزشک می‌تواند به تشخیص و درمان نادرست بیانجامد. برای رفع این محدودیت‌ها روش‌های اندازه‌گیریِ خارج از مطب نقش مکمل را ایفا می‌کنند. این روش‌ها عبارتند از: پایش فشارخون سرپایی ۲۴ ساعته و پایش خانگی فشارخون.
پایش فشارخون سرپایی ۲۴ ساعته چگونه انجام می‌شود؟
دستگاه فشارخون سرپایی به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده تا با استفاده از بازوبندی (کاف) که بر روی بازوی غیرغالب قرار می‌گیرد در طول روز هر ۳۰ – ۱۵ دقیقه و در طول شب هر ۶۰ -۳۰ دقیقه فشارخون را اندازه‌گیری کند. در طول این فرایند ترجیحاً بهتر است فعالیت‌های روزمره معمولی و سبک و الگوی مناسب برای خواب خود داشته باشیم و در طول هر اندازه‌گیری، ثابت ایستاده و بازو را آرام و بی‌حرکت نگه داریم و تمام گزارشات را به‌‌صورت دقیق یادداشت کنیم.
پایش سرپایی چه محدودیت‌ها و مزایایی دارد؟
این روش در مراکز خدمات بهداشتی اولیه، به طور گسترده قابلیت اجرایی ندارد و برای استفاده مکرر نیز توصیه نمی‌شود. بادکردن کاف در طول فرایند پایش می‌تواند منجر به ایجاد مشکلاتی نظیر اختلالات خواب، اضطراب و تحریک پوستی شود. به منظور رفع این نقایص، برخی دستگاه‌ها بدون کاف طراحی شده‌اند؛ اما در حال حاضر استفاده از این دستگاه‌ها توصیه نمی‌شود.
همچنین، نتایج گزارش شده در پایش سرپایی برای یک فرد در زمان‌های مختلف می‌تواند به علت تفاوت در فعالیت روزانه و کیفیت خواب و یا به علت کاهش دقت دستگاه در حالت فشارخون بالا یا حالت ایستاده، متفاوت‌تر از آنچه که هست نشان داده شود. تعیین تغییرات کمّی شبانه‌روزی فشارخون از مزایای منحصر به فرد این روش است که در شناسایی الگوهای کاهش فشارخون در طول شب و تشخیص فشارخون شبانگاهی به ما کمک می‌کند. به‌طور کلی برای تشخیص اولیه فشارخون بالا، روش پایش فشارخون سرپایی نسبت به روش خانگی ارجحیت دارد و برای پیگیری تغییرات کوتاه‌مدت فشارخون مناسب‌تر است.
پایش خانگی فشارخون چگونه انجام می‌شود؟
برای اینکه نتایج اندازه‌گیری فشار خون در خانه دقیق و قابل اعتماد باشد، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- زمان‌بندی مناسب: فشارخون را هر روز در دو نوبت، یکی در صبح و دیگری در عصر اندازه‌گیری کنید. در هر نوبت، دو بار با فاصله یک دقیقه از هم اندازه‌گیری انجام دهید.
- آمادگی قبل از اندازه‌گیری
- پنج دقیقه قبل از اندازه‌گیری در حالت نشسته و آرام استراحت کنید.
- تا نیم ساعت قبل از اندازه‌گیری از مصرف سیگار، نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار (مثل چای و قهوه) خودداری کنید.
- هنگام اندازه‌گیری و بین دو نوبت اندازه‌گیری صحبت نکنید.
- وضعیت مناسب بدن و محیط
- در محیطی آرام و با دمای معتدل فشارخون خود را اندازه‌گیری کنید.
- روی صندلی بنشینید، پاها صاف روی زمین باشند و آن‌ها را روی هم نیندازید.
- بازوی خود را روی میز یا سطحی هم‌سطح با قلب قرار دهید.
- دفعات اندازه‌گیری
- برای بررسی اولیه، فشارخون را به مدت ۷ روز پیاپی (حداقل ۵ روز) ثبت کنید.
- برای پیگیری و کنترل مداوم، می‌توانید هفته‌ای یک تا دو بار یا ماهیانه اندازه‌گیری انجام دهید و نتایج را یادداشت نمایید.
پایش خانگی چه محدودیت‌ها و مزایایی دارد؟
برای استفاده از این روش، ارائه آموزش‌های لازم به بیماران بسیار ضروری است. ضمناً این روش برای ارزیابی فشارخون شبانه و شناسایی الگوهای آن محدودیت‌هایی دارد که این موضوع ممکن است در برخی بیماران موجب بروز اضطراب شود. اما به طور کلی، به‌کارگیری این روش آسان‌تر و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‌تر است. همچنین، پایش فشارخون در منزل می‌تواند اطلاعاتی درخصوص کارایی داروهای ضد فشارخون ارائه دهد و پایبندی به درمان دارویی را ارتقا بخشد که در نهایت منجر به بهبود کنترل فشارخون و کاهش هزینه‌های درمانی می‌شود. بنابراین، این روش می‌تواند امکان پیگیری بلندمدت فشارخونِ کنترل شده را فراهم کند.
از خطاهای رایج کاربران در پایش فشارخون خانگی می‌توان به انتخاب اندازه نامناسب برای کاف، جاگذاری نادرست کاف، حالت قرارگیری نادرست و یا استفاده از دستگاه نامعتبر اشاره کرد. به همین دلیل، اطمینان از صحت گزارشات پایش خانگی قبل از تصمیم‌گیری اهمیت زیادی دارد.
فشارخون روپوش سفید
در‌صورتی که برای بیماران مبتلا به فشارخون مرحله ۱ (عدد بالای فشارخون بین ۱۳۹-۱۳۰ یا عدد پایین فشارخون بین ۸۹-۸۰)، مشکوک به فشارخون روپوش سفید (White Coat Hypertension) باشیم، می‌توانیم از این تکنیک‌ها استفاده کنیم. فشارخون روپوش سفید برخلاف فشارخون نرمال یک وضعیت بالینی بی‌خطر تلقی نمی‌شود و می‌تواند با افزایش احتمال بروز فشارخون جدید همراه باشد. به همین علت، انجام پایش دوره‌ای فشارخون با استفاده از پایش سرپایی مکرر یا پایش خانگی به مدت طولانی برای بیماران توصیه می‌شود. در این مرحله معمولاً درمان دارویی آغاز نمی‌شود ولی بهتر است مداخلاتی درجهت اصلاح سبک زندگی صورت پذیرد.
(فشارخون روپوش سفید به وضعیتی گفته می‌شود که بیمار در محیط درمانی به علل مختلف از جمله اضطراب، فشارخون بالاتری از خود نشان می‌دهد.)
این روش‌ها چه زمانی و به چه صورت مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
- افرادی که فشارخون آن‌ها در مطب، نرمال یا در آستانه فشارخون بالا باشد و عوامل خطر مربوطه را دارا باشند بهتر است برای غربالگری فشارخون پنهان اقدام کنند. در این حالت، استفاده از روش سرپایی به طور قابل توجهی بهتر از پایش خانگی است. پایش فشارخون در منزل نمی‌تواند جایگزینی برای پایش سرپایی باشد، اما می‌تواند به عنوان روش مکمل در‌نظر گرفته شود.
- تشخیص فشارخون شبانگاهی با استفاده از پایش سرپایی برای پیش‌بینی خطر بیماری‌های قلبی- عروقی بسیار کمک‌کننده است؛ با این حال تعیین کمّی رخ نمود فشارخون شبانه مستلزم انجام پایش‌های مکرر فشارخون سرپایی است و صرفاً با یک گزارش میسر نمی‌باشد.
- فشارخون صبحگاهی با هر دو روش قابل اندازه‌گیری است، اما ممکن است به دلیل تکرارپذیری بالاتر و ارتباط قوی‌تر با شاخص‌های عروقی، پایش خانگی نسبت به پایش سرپایی ارجحیت یابد.
- پایش سرپایی فشارخون، یک گام حیاتی در جهت تأیید فشارخون مقاوم به درمان است. در این مورد نیز روش پایش خانگی نمی‌تواند جایگزین روش سرپایی شود، اما می‌تواند به عنوان روش مکمل در بهبود مدیریت بلندمدت فشارخون مقاوم مفید باشد.
- برای مدیریت مناسب دوران بارداری، به مادران توصیه می‌شود تا پایش مستمر فشارخون در خانه را مورد توجه قرار دهند. در صورت بالا بودن فشارخون زنان باردار در مطب، انجام پایش سرپایی یا خانگی جهت تأیید تشخیص ضروری است.
مجله علمی-ترویجی سرای سلامت©۲۰۱۷
https://link.springer.com/article/10.1186/s40885-024-00265-w
صبا نظری
دکتر محمدحسین مرادی
حمیده عظیمی
آرمین گلچین
آیدا همتا
فربد زاهدی تجریشی
نگین رحیمی
دکتر امیرحسام سلماسی فرد
نوید احمدی
اضافه کردن نظر